Sprawdzanie złota

problem nie jest trywialny

Problem stwierdzenia dokładnej zawartości złota w materiale o dowolnej formie, oraz określenia rodzaju domieszek, jest generalnie dość skomplikowany, z uwagi na konieczność użycia specyficznych technik wymagających kosztownego wyposażenia. Z tych powodów jest to głównie domena urzędów probierczych, choć niektóre z tych technik i instrumentów są w zasięgu zakładów jubilerskich. Jedynie najprostsze metody, o orientacyjnej dokładności, są w zasięgu przypadkowego amatora.

Inwestor w złoto tego typu testów raczej przeprowadzał nie będzie, polegając na ekspertyzie innych, ateście czy ewentualnie na obecnej cesze probierczej. Należy jednak w tym miejscu zauważyć że Prawo Probiercze w Polsce zwalnia z obowiązku posiadania cechy probierczej zarówno złote monety lokacyjne jak i sztabki.

W kolejnym odcinku tej serii podrzucimy pomysł w jaki sposób ogólny problem badania zawartości złota/sprawdzania próby inwestor w złoto może łatwo obejść i zastąpić go znacznie prostszym porównywaniem złotego obiektu, jak na przykład Krugerranda, z oryginałem pochodzącym z zupełnie pewnego źródła.

W tym odcinku więc, dla ogólnej informacji, jedynie mały przegląd stosowanych technik badania złota (assaying). Po bardziej szczegółówe informacje czytelnik może zajrzeć na stronę World Gold Council, na podstawie której opracowaliśmy poniższe zestawienie.

Metoda kupelacyjna (fire assay)
Metoda najbardziej precyzyjna, z dokładnością 2-3 cząstek na tysiąc (0.02%). Próbkę materiału (ok 250 mg) waży się dokładnie, stapia się z odrobiną srebra w wysokiej temperaturze (usunięcie metali bazowych w procesie), a następnie metodą chemiczną usuwa się srebro ze stopu i ponownie waży (czyste) złoto. Metoda destrukcyjna.

Spektrometria ICP (inductively coupled plasma)
Niewielką próbkę materiału preparuje się chemicznie i analizuje w kosztownym urządzeniu – spektometrze ICP. Spektometria ICP jest metodą równie precyzyjna jak metoda kupelacyjna, ale wymaga materiału porównawczego o znanej zawartości złota. Metoda destrukcyjna, ale wielkość próbki jest minimalna.

Fluorescencja rentgenowska (X-ray fluorescence, XRF). Stosunkowo prosta i szybka metoda niedestruktywna. W metodzie XRF materiał jest naświetlany strumieniem promieni Roentgena, a bada się widmo promieniowania wtórnego. Dokładność wynosi ok 2-5 części na tysiąc. Metoda wymaga umiarkowanie drogiego aparatu, bedącego w zasięgu zakładu jubilerskiego. X-tester może być podłączony do drukarki, która nam od razu wydrukuje wynik. Wadą metody XRF jest to że bada ona w zasadzie tylko powierzchnię materiału. (źródło: Spectro)

Kamień probierczy
Starodawna metoda polegająca na potarciu sprawdzanym materiałem specjalnego kamienia probierczego, i porównanie uzyskanej ścieżki ze ścieżką od potarcia materiałem o znanej zawartości złota. Do porównania obie leżące obok siebie ścieżki traktuje się rozmaitymi kwasami, a obiektem porównania jest kolor ścieżek pod działaniem tychże. Metoda niezbyt dokładna (rzędu 20 części na tysiąc) i używana głownie do orientacyjnego porównywania prób.

Pióro elektroniczne (gold pen)
Tani aparat elektroniczny mierzący odpowiedź próbki materiału na impuls elektryczny (capacitance decay). Szybka, przenośna metoda, ale dokładność ograniczona do 1-2 karatów, przez co nadaje się jedynie do ogólnej orientacji. Aparat obok (źródło: Tri-Electronic) określi np. z grubsza próbę złota pomiędzy 6 a 24 karatami.

Badanie gęstości
Stara metoda polegająca ma określeniu gęstości materiału przy uzyciu prawa Archimedesa (ciało zanurzone w wodzie waży tyle ile woda wyparta przez to ciało, czy coś w tym rodzaju…). Im mniej karatów, tym mniejsza gęstość złota. Kiepska dokładność.

Porównanie metod testowania złota

metoda	uniwersalność	próbka	precyzja	ograniczenia	koszt
kupelacyjna	tylko Au	~250 mg	0.02%	modyfikacje dla Ni,Pd	ok $50,000
ICP	pełna analiza	~20 mg	0.1%	–	ok $150,000
XRF	pełna analiza	nie destrukcyjna	0.1 – 0.5%	warstwa powierzchniowa, płaskie przedmioty	ok $25,000+
kamień probierczy	tylko Au	prawie nie destrukcyjna	1-2%	nie dla wyrobów wysokokaratowych i złota białego	$100
Pióro elektroniczne	tylko Au	nie destrukcyjna	4-8%	mało powtarzalna	$200
gestość	tylko Au	nie destrukcyjna	kiepska	tylko dla stopów z jednym metalem	$500

©2007cynik9